FAQ
Dross là gì? Tại sao thiếc sinh xỉ? Cách giảm thiếc hao hụt”?
Th12
Trong dây chuyền sản xuất điện tử, đặc biệt ở công đoạn wave soldering, vấn đề gây tốn chi phí nhất chính là Dross – Xỉ thiếc. Nếu không kiểm soát, xỉ thiếc có thể chiếm 5–15% tổng lượng thiếc sử dụng, khiến doanh nghiệp thiệt hại hàng chục triệu mỗi tháng.
Vậy dross là gì? Vì sao thiếc sinh xỉ? Làm sao giảm thiếc hao hụt khi hàn sóng hoặc sửa chữa?
Bài viết này sẽ giải thích chi tiết — từ cơ chế tạo xỉ đến cách tối ưu quy trình để giảm thiệt hại tối đa.
1. Dross là gì?
Dross (xỉ thiếc) là lớp kim loại bị oxy hóa trên bề mặt bể thiếc nóng chảy (wave soldering) hoặc trong quá trình hàn thủ công.
Khi thiếc tiếp xúc với không khí ở nhiệt độ cao (240–270°C), thiếc phản ứng với oxy → tạo thành lớp SnO2 (Thiếc Oxit) màu xám, nổi trên mặt bể thiếc.
Xỉ thiếc không thể sử dụng lại cho mối hàn vì:
-
Không tan hoàn toàn
-
Không ướt
-
Không dẫn điện tốt
-
Gây lỗi khi hàn
Dross là phế phẩm phải loại bỏ định kỳ.
2. Vì sao thiếc sinh xỉ? – 6 nguyên nhân chính
2.1. Oxy trong không khí
Wave soldering vận hành ở nhiệt độ 250–270°C.
Khi thiếc nóng gặp oxy, phản ứng xảy ra liên tục → tạo xỉ.
2.2. Nhiệt độ bể thiếc quá cao
Nhiệt càng cao → tốc độ oxi hóa càng mạnh.
Ví dụ:
-
250°C → xỉ sinh ra khoảng 5–8%
-
270°C → xỉ tăng lên 10–15%
2.3. Khuấy trộn mạnh từ bơm sóng
Sóng turbulent (sóng mạnh) làm:
-
Cuốn oxy vào sâu
-
Tăng diện tích tiếp xúc
→ tạo xỉ nhanh hơn.
2.4. Thiếc có tạp chất cao
Thiếc rẻ thường chứa:
-
Sắt
-
Nhôm
-
Kẽm
-
Đồng thừa
→ các tạp chất này thúc đẩy oxi hóa, tạo nhiều xỉ hơn so với thiếc tinh khiết.
2.5. Bề mặt bể thiếc rộng
Diện tích tiếp xúc với không khí càng lớn → càng sinh xỉ.
2.6. Flux sai loại hoặc kém chất lượng
Flux không phù hợp có thể tạo lớp oxi hóa thứ cấp → sinh thêm xỉ.
3. Tác hại của dross đối với nhà máy điện tử
Dross không chỉ gây hao phí thiếc mà còn ảnh hưởng chất lượng sản xuất.
3.1. Tăng chi phí vật tư
Ở một bể thiếc lớn 50–100 kg, xỉ có thể phát sinh 5–10 kg mỗi tuần nếu thiếc không chất lượng.
3.2. Gây lỗi mối hàn
Nếu xỉ lọt vào sóng thiếc:
-
Tạo mối hàn lạnh
-
Thiếu thiếc
-
Tạo cục thiếc
-
Icicles (gai thiếc)
-
Bridging (chập chân)
3.3. Gây gián đoạn sản xuất
Phải vớt xỉ → mất thời gian → giảm năng suất.
3.4. Làm bẩn linh kiện và PCB
Mạt oxit bám vào PCB → sản phẩm lỗi.
4. Cách giảm dross trong wave soldering – 8 kỹ thuật quan trọng
Đây là phần quan trọng nhất dành cho nhà máy.
4.1. Dùng thiếc thanh tinh khiết cao
Thiếc chất lượng tốt (như thiếc của The Tech):
-
Tạp chất cực thấp
-
Oxy hóa chậm
-
Trung bình giảm xỉ 30–50% so với hàng rẻ
Đây là giải pháp hiệu quả nhất.
4.2. Kiểm soát nhiệt độ bể thiếc
Nhiệt độ càng cao → oxi hóa càng mạnh.
Thông số chuẩn:
-
SAC305: 255–265°C
-
SAC0307/SnCu: 260–270°C
-
SnPb: 240–250°C
Giảm 5°C → giảm 5–8% xỉ.
4.3. Tối ưu tốc độ sóng thiếc
Sóng turbulent tạo nhiều xỉ hơn sóng laminar (sóng phẳng).
Giải pháp:
-
Điều chỉnh chiều cao sóng
-
Giảm lưu lượng bơm
-
Chỉ dùng turbulent khi PCB dày hoặc nhiều lỗ xuyên
4.4. Hạn chế oxy tiếp xúc với bể thiếc
Một số nhà máy dùng:
-
Bể thiếc N2 (khí Nitrogen)
-
Che đậy bể thiếc khi không chạy máy
Nitrogen giúp giảm xỉ 40–60%, nhưng chi phí cao.
4.5. Dùng máy vớt xỉ chuyên dụng
Giữ bề mặt bể thiếc sạch, hạn chế xỉ chìm ngược vào sóng.
4.6. Kiểm soát lượng đồng (Cu) trong bể thiếc
Trong quá trình wave:
-
PCB & chân linh kiện nhả đồng
-
Tạo hợp kim SnCu
-
Tăng oxi hóa → sinh xỉ nhiều hơn
Cách khắc phục:
-
Lấy mẫu phân tích định kỳ
-
Bổ sung thiếc tinh khiết
-
Xả bớt bể nếu lượng Cu vượt giới hạn
4.7. Sử dụng flux phù hợp
Flux tốt giúp:
-
Giữ bề mặt thiếc sạch
-
Giảm oxi hóa bề mặt
-
Giảm lượng xỉ phát sinh
4.8. Rút ngắn thời gian thiếc tiếp xúc không khí
Ví dụ:
-
Không để máy hoạt động không tải
-
Che nắp khi nghỉ
-
Không để bể thiếc quá đầy
Xem các sản phẩm: Thiếc hàn chất lượng tại Thetech đang phân phối
5. Cách giảm xỉ thiếc trong hàn tay & sửa chữa
Xỉ không chỉ xuất hiện trong wave soldering, mà còn trong hàn tay.
Giải pháp:
-
Chọn dây thiếc có flux sạch → ít khói, ít oxi hóa
-
Mỏ hàn nhiệt độ vừa phải (350–380°C)
-
Không để thiếc nóng quá lâu mà không thao tác
-
Làm sạch đầu mỏ hàn thường xuyên
6. Quy trình xử lý dross trong nhà máy
6.1. Thu gom
Dross được vớt và cho vào thùng chuyên dụng.
6.2. Lưu trữ
-
Tránh gió
-
Tránh hơi ẩm
-
Không trộn với rác công nghiệp khác
6.3. Xử lý theo quy định môi trường
Dross chứa kim loại → phải xử lý theo tiêu chuẩn:
-
QCVN 40:2011
-
Yêu cầu xử lý chất thải công nghiệp
Nhiều nhà máy bán lại xỉ cho đơn vị tái chế kim loại.
7. The Tech – Giải pháp thiếc thanh ít xỉ cho nhà máy điện tử
The Tech cung cấp các dòng thiếc thanh:
-
SAC305 tinh khiết
-
SAC0307 cải tiến
-
Sn99.3/Cu0.7 + Ni (ít xỉ hơn)
-
Sn63/Pb37 thanh
Ưu điểm:
-
Xỉ thấp 30–50%
-
Tạp chất thấp
-
Chảy ổn định
-
Giảm hao hụt vật tư
-
Mối hàn bóng, chắc
-
CO/CQ đầy đủ
Ngoài ra The Tech còn cung cấp flux hàn sóng, giúp giảm oxi hóa & giảm xỉ.
👉 Liên hệ The Tech để nhận báo giá thiếc thanh ít xỉ & flux phù hợp wave soldering.
